Obserwatorium astronomiczne im. św. Jadwigi Królowej w Rzepienniku Biskupim jest największym prywatnym obserwatorium w Polsce i drugim w Europie. Znajduje się w urokliwym miejscu Pogórza Ciężkowickiego, na wysokim, zalesionym grzbiecie pomiędzy Ciężkowicami a Bieczem.

Twórcą obserwatorium jest rodowity mieszkaniec Rzepiennika Biskupiego, dr Bogdan Wszołek - wykładowca uniwersytecki, prezes Stowarzyszenia Astronomia Nova, autor licznych publikacji o tematyce astronomicznej, inicjator powstania częstochowskiego planetarium. Obserwatorium pozostaje nadal w budowie, a czas oficjalnego otwarcia jeszcze nie został dokładnie określony. Nie wyklucza to jednak organizowania wydarzeń o tematyce astronomicznej w warunkach plenerowych.

Wywiad z twórcą obserwatorium

Dla wykładowcy uniwersyteckiego wakacje, to najczęściej czas odpoczynku z dala od prowadzonych w ciągu roku zajęć. Jednak nie dla wszystkich. Dr Bogdan Wszołek – astronom pochodzący z Rzepiennika Biskupiego, wykładający w ciągu roku akademickiego w Krakowie i Częstochowie, twórca najnowocześniejszego w Polsce planetarium, wydawca artykułów i publikacji o tematyce astronomicznej, prezes Stowarzyszenia „Astronomia Nova”, swój wolny, wakacyjny czas, poświęca realizując kolejne etapy budowy największego w Polsce, a drugiego w Europie prywatnego obserwatorium astronomicznego. Koniec wakacji, to również czas podsumowania pracy przy obserwatorium, dlatego warto dowiedzieć się, co dobrego zostało przez wakacje wykonane i kiedy będzie można dokręcić śrubę przy powstającym radioteleskopie RT9. Z właścicielem obserwatorium – Bogdanem Wszołkiem, rozmawia Piotr Firlej.

- Prace przy obserwatorium powoli dobiegają końca. W 2011 i 2012 roku, sporo działań udało się zrealizować.
B.W.: - Dużo pracy zostało wykonane w budynku głównym. Przede wszystkim jednak przybyła perła tego obserwatorium - antena RT9, amerykański radioteleskop wyprodukowany przez firmę Scientific Atlanta. Każda śrubka, każdy jej szczegół dopracowany jest z kosmiczną precyzją, z taką precyzją jak buduje się statki kosmiczne. Będą tutaj przyjeżdżać ludzie, aby ją podziwiać w scenerii Pogórza. Rzepiennik Biskupi będzie miał sławę na cały świat, z tytułu tej anteny. Jeżeli z innych powodów by nie miał, to z powodu tej anteny na pewno.

- Już teraz wiemy, że nie uda się sprowadzić do Rzepiennika Biskupiego teleskopu watykańskiego, jak to było wcześniej planowane. Jak należałoby porównywać wartość dla nauki teleskopu watykańskiego, ze sprowadzonym radioteleskopem?
B.W.: - W świetle sprowadzonego do Rzepiennika radioteleskopu, to teleskop watykański zmalał bardzo. Próby sprowadzenia teleskopu optycznego o średnicy 1 m, odpłynęły z chwilą, kiedy zaangażowałem się w akcję ratowania radioteleskopów.

- Co takiego ujmującego jest w tym radioteleskopie, że warto było go tutaj sprowadzić?
B.W.: - To jest antena, która w Polsce jest najnowsza, najmłodsza. Wyprodukowana została w 1999 roku w Stanach Zjednoczonych, a w Centrum Usług Satelitarnych w Psarach postawiona została w 2001 r. i tam pełniła swoją funkcję dopóki całe centrum nie zostało zlikwidowane. Teraz radioteleskop będzie ozdobą Podkarpacia, całego województwa małopolskiego, to będzie po Toruniu antena nr 1. Już swoim wyglądem, zrobi wrażenie na każdym, kto tutaj przyjedzie. Stwarza ona możliwość wielorakiego wykorzystania, zarówno w sferze cywilnej, jak i wojskowej telekomunikacji.

- Jak działa taka antena?
B.W.: - Możemy sobie wyobrazić, że ktoś wysłał na orbitę okołoziemską satelitę, czyli teleskop kosmiczny: zwykły, optyczny czy w podczerwieni, promieniach gamma, promieniach X. Jeżeli chcemy się dowiedzieć tu na ziemi, co zaobserwował, to nie musimy tam lecieć, to wszystko jest zbierane przez radioteleskopy. Jedna skrzynka z elektroniką i robi się nowy temat, nowa skrzynka kolejny temat. Równolegle może być prowadzonych wiele tematów, łącznie z wykrywaniem obcych cywilizacji. Można się włączyć w ogólnoświatowy program SETI, gdzie nasłuchuje się czy nie przychodzą jakieś sygnały w zakresie radiowym od obcych cywilizacji. Jako, że teleskop staje w obserwatorium astronomicznym, wiodące jego wykorzystanie to obserwacja ciał niebieskich. Będzie nas interesować, jak w zakresie radiowym promieniuje Słońce, Księżyc, planety, naszej Galaktyki, oraz inne źródła. Czy promieniowanie jest zmienne, czy nie. Zaletą instrumentu, jest również to, że obserwacje można prowadzić i dniem i nocą, niezależnie od warunków pogodowych, z wyłączeniem okresu burzy i silnego wiatru. Generalnie jest to teleskop dużo szerszego zastosowania, niż teleskopy optyczne, które mają duże wymagania pogodowe i świetlne. Jeżeli chodzi o radioteleskop, łatwiej znaleźć programy obserwacyjne, we współpracy krajowej i międzynarodowej. Planuję w oparciu o ten teleskop i inne uratowane z Psar, zbudować w Polsce interferometr. Gdyby ten teleskop już nie pracował jako pojedyncza antena, ale w zespole kilku radioteleskopów w dużych odległościach jeden od drugiego, wówczas moglibyśmy uzyskiwać obrazy radiowe nieba z bardzo dobrą rozdzielczością. To jest piękna rzecz, bardzo dydaktyczna. Studenci mieliby piękny poligon doświadczalny. Nie ma w Polsce interferometru w ogóle, w związku z czym to wszystko działo by się pod okiem najlepszych fachowców w dziedzinie radioastronomii w Polsce.

- Jak będzie wyglądała organizacja pracy w obserwatorium?
B.W.: - Obserwatorium jest nadal w budowie. Wersja docelowa przewiduje całodobową, całoroczną obsługę klienta, niezależnie od tego, jaki ten klient się pojawi. Czy to będzie wieczór, czy to będzie w dzień, czy to będzie grupa czy dorosła osoba, czy to będą dzieci. Dla każdego w obserwatorium będzie jakaś atrakcja, będzie coś, co mu zapadnie w pamięć. Będzie coś, co go ucieszy, będzie coś co mu zwróci uwagę na sprawy nieba, pogłębi refleksję na temat przyrody.